Historia

Najsłynniejszy z drezdeńskich kościołów, ani nie jest najstarszy, ani - bardzo długo - nie był najważniejszy. Kościołem parafialnym średniowiecznego Drezna był kościół św Krzyża wzniesiony w narożniku Altmarktu. Z powodu znajdującej się w nim relikwii Krzyża Świętego ściągał wielu pielgrzymów.

Tymczasem Frauenkirche został zbudowany poza murami miejskimi przy placu przed bramą, był więc świątynią przedmieścia. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1316: Friedrich Klemme zamawia mszę na pamiątkę zmarłych w chórze kościoła Matki Bożej. Później biskup miśnieński Witigo II (panowanie 1312-42) potwierdza że klasztor Seußlitz ma prawo patronatu kościoła NMP (niem. zu unser lieben Frauen) w Dreźnie. W Miśni też jest kościół maryjny.

Aż do XVIII wieku był to wyraźnie zaznaczający się w panoramie miasta kościół, ale mniej prestiżowy i uboższy. Była to typowa, gotycka świątynia na planie czworoboku, z wysoką wieżą i gotyckim hełmem. Wiadomo o nim niewiele i można przytoczyć tylko kilka dat:

• 1477 - rozbudowa chóru
• 1497 - świetliki dachowe
• 1556-59 powiększenie kościoła i przebudowa wnętrza, empora i nowe ławki
• 1560-65 - nowy cmentarz
• 1584 - nowy ołtarz z piaskowca wysoki na 13 łokci, rzeźbiarz Christoph Walther II

Budowa barokowej świątyni

W XVIII wieku był to już stary i rozlatujący się kościół, zbyt mały wobec potrzeb. Na dodatek dawny plac przed bramą miejską po przebudowie Drezna w nowożytną fortecę stał się drugim centrum miasta o czym świadczy jego nazwa Neumarkt.

Panujący wówczas elektor Saksonii, a był nim August II Mocny, żeby zostać królem Polski przeszedł na katolicyzm. To obudziło niechęć i podejrzenia wśród mieszczan, którzy od pokoleń byli luteranami i kiedy August zaczął stawiać efektowne barokowe budowle, także chęć rywalizacji. Kiedy król idzie w przepych, miasto nie może zostać w tyle. Tak więc z jednej strony był już najwyższy czas zamienić stary kościół na nowy, z drugiej strony była to najlepsza pora by postawić reprezentacyjną budowlę. Król zresztą wspierał budowę, chciał mieć w swoim mieście nowoczesny, barokowy kościół. W 1722 - 26 IV ostatni raz użyto dzwonów starego kościoła, nastąpiła rozbiórka wieży dzwonnicy i chóru, ale częściowo rozebrany budynek używany był jeszcze przez kilka lat, aż do 1727.

26 VIII 1726 położenie kamienia węgielnego. Budowa odbywała się pod nadzorem burmistrza Christiana Schwarzbacha i senatora Johanna Christopha Behnischa, kierownikiem budowy był urzędnik Christian Friedrich Rabenstein. Najważniejszą jednak osobą podczas budowy był projektant i sprawujący nadzór techniczny, budowniczy miejski Georg Bahr (1666-1738). Jego pomocnikiem był mistrz budowlany Johann Christian Fehre. W celu sfinansowania zorganizowano loterię. Wzniesiony jako “St. Peter der wahren evangelischen Religion”.

Kopuła

Jest to w skali barokowego Drezna ogromny kościół zbudowany na podstawie kwadratu o bokach 40x40m i zwieńczony kopułą 95 m wysokości, Kopuła wykonana była z litego piaskowca nadłabskiego, wnętrze wyłożone marmurami. Kopuła została zwieńczona latarnią już po śmierci George’a Bähra w 1738 (który od 1732 nadzorował również budowę kościoła Trzech Króli) przez Christiana Fehre.

Siedemnaście lat po rozpoczęciu budowy 27 V 1743 umieszczono złocone zwieńczenie kopuły. Kopuła wg pierwotnie przedstawionej radcom dokumentacji miała być drewniana pokryta miedzią, ale Bahr w trakcie zmienił projekt na kamienną zapewniając, że wybudował odpowiednie fundamenty. Ujawnił to Radzie dopiero w 1729, co spowodowało wiele kontrowersji. Mimo oporów zbudowano kopułę kamienną. Ostrzał artylerii pruskiej 1760 upewnił drezdeńczyków że konstrukcja jest solidna.

Kopuła Frauenkirche stała się jednym z najbardziej charakterystycznych elementów sylwetki Drezna, była wówczas i jest dzisiaj najlepszym punktem widokowym. Podczas Powstania Majowego w 1848 to właśnie z niej Richard Wagner składał raporty o ruchach wojsk saskich i pruskich. Wymagała jednak przeglądów, których najwidoczniej zabrakło. Jeszcze przed WWII policja budowlana uznała, że względu na brak remontów kopuła, wybudowana na krawędzi możliwości technicznych, zaczęła grozić zawaleniem. Kościół został zamknięty.

Zniszczenie

Kościół w zasadzie wytrzymał katastrofalne bombardowanie w lutym 1945. Wnętrze zostało wypalone, kościół trzeszczał i pękał, zaczynał się się rozpadać. Całą następną noc dobiegały z wnętrza huki i trzaski. Dopiero następnego dnia rano kamienna kopuła ważąca 12 tys ton runęła z ogromnym hukiem, który słyszano w całym mieście.

Pozostała sterta gruzów (22 tys m3). Od samego początku postulowano odbudowę. Jeszcze w 1945 (m. in. plakat projektu Paula Sinkwitza), ale nowy porządek polityczny marginalizował rolę kościoła. Tym bardziej w Dreźnie, gdzie znajdował się największy garnizon Armii Czerwonej w NRD. Był nawet projekt usunięcia gruzów i budowy parkingu, ale wzbudziło to taki sprzeciw mieszkańców miasta, że konserwator zabytków zapewnił że ruiny zostały zabezpieczone i nie będą usunięte. Na pocz 60. XX oficjalnie ogłoszony pomnikiem wojny.

Było to miejsce słynnych demonstracji - po raz pierwszy 13 II 1982 w rocznicę bombardowania młodzi ludzie ze świecami zebrali się na gruzach, które stały się w ten sposób symbolem ruchu pokojowego w NRD.

Odbudowa

Pod koniec istnienia NRD w listopadzie 1989 formuje się inicjatywa obywatelska na rzecz odbudowy kościoła i 13 lutego 1990 wystosowuje “Ruf aus Dresden” publiczny apel o zbiórkę pieniędzy. Wkrótce Kościół Luterański Saksonii i Drezna zgadzają się wspierać odbudowę. 4 stycznia 1993 rozpoczynają się prace archeologiczne, gruzy są wydobywane i zabezpieczane. 4 VI odnaleziono krzyż ze zwieńczenia kopuły. 27 V 1994 początek odbudowy. 26 VIII 1996 inauguracja kościoła w obecnych podziemiach bp Volker Kress. 30 X 2005 uroczyste poświęcenie odbudowanego kościoła.

Charakterystyczny kościół w kształcie dzwonu jest dziś jedną z najbardziej charakterystycznych świątyń Niemiec, a w mediach symbolem Drezna i kościoła ewangelicko-augsburskiego.