Zwinger

W jednym z najbardziej znanych niemieckich pałaców, brakuje samego pałacu. Zbudowany w latach 1710-32 drezdeński Zwinger, jedno z ważniejszych dzieł baroku niemieckiego to oranżeria, ogród, galeria sztuki i miejsce zabaw, wykwintne rokoko, ale na najważniejszą część inwestycji królowi Augustowi II zabrakło na jej realizację i pieniędzy i życia. Jego syn nie dokończył dzieła ojca i tak już zostało. Mamy dziedziniec otoczony pawilonami, zamknięty zbudowanym półtora wieku później gmachem z zupełnie innym przeznaczeniem i w zupełnie innym stylu.

Nazwa, dosłownie oznaczająca "coś co jest pomiędzy" jest typowa dla urbanistyki niemieckiej, powszechnie używana i najczęściej określa obiekty, albo teren pomiędzy wewnętrzną a zewnętrzną linią fortyfikacji. Tak właśnie położony jest Zwinger - pomiędzy starymi średniowiecznymi murami, w które wpasowany był Zamek a nową linią fosy biegnącej wzdłuż Długich Pawilonów i Pawilonu na Wałach.

Budynki

  • Brama Koronna (niem. Kronentor) 1713 w miejscu dawnych murów miejskich. Portal-pawilon charakterystyczny element Zwingera. Od początku jako jedno z wejść do miasta miała znaczenie obronne, dlatego połączona tylko nietrwałą kładką. W tej formie odbudowana została dopiero w XX wieku. Włoski barok i nawiązanie do antycznych łuków triumfalnych. Umieszczona pośrodku dwóch długich galerii wyraźnie się zaznacza. Dwie kondygnacje kolumnad i pilastrów zwieńczone łukami i ośmioboczną kopułą, częściowo złocona blacha miedziana - symbol świetności Wettynów. Na niej cztery pozłacane orły podtrzymują polską koronę królewską. Przy kopule wazony, 12 figur Herkules i pory roku. U podstawy od wewnątrz Wulkan i Bachus od zewnątrz Ceres i Pomona
  • Długie Galerie (niem. Langgalerien) po obu stronach Bramy Koronnej, fontanna z Trytonem.
  • Pawilon Grających Dzwonów (niem. Glockenspielpavillon). Przejście do miasta, przylegający do muzeum porcelany, ukończony w 1728. Karilion - dzwony z miśnieńskiej porcelany umieszczone w 1933 na fasadzie budynku, jedyny nie ucierpiał podczas bombardowania. Co 15 minut odgrywana jest melodia skomponowana przez Guntera Blacka. Po wojnie powiększony z 24 do 40 dzwonów. Ozdobiony postaciami Perseusza Andromedy Parysa i Heleny. Po zniszczeniach z 1849 oryginalny Herkules zastąpiony kopią Herkulesa z Pawilonu na Wałach. Sześć term Satyrów pochodzi z późniejszych czasów 1783-95. 2 Stolpersteine i grafftti wojenne.
  • Pawilon na Wałach (niem. Wallpavillon) zbudowany w 1716 na skarpie oddzielającej umocnienia i fosę. Najważniejszy budynek. Szczytowe osiągnięcie baroku dworskiego. Połączenie schodów i altanki. Ażurowa konstrukcja budynku, tylko słupy i okna. Druga kondygnacja oszklona zdobiona pilastrami. W kartuszach z lewej Wenus i August jako Parys z polską koroną królewską, z prawej Minerwa i Juno. Na szczycie herb Augusta Mocnego, a na nim sześciometrowej wysokości Herkules Saksoński (Herkules Saxonicus) trzymający kulę ziemską. Elementy mitologii greckiej przedstawiają polityczną wizję Augusta: Parys przez jakiś czas trzymał niebiosa by otrzymać jabłko. W czterech rogach budynku symbole wiatrów.
  • Kąpielisko Nimf (niem. Nymphenbad). Teatr wodny starożytne Nymphaeum. Mitologiczne postacie związane z wodą, gł nimfy, Tryton, delfin, nisze z nimfami. Warsztat Permosera, jasny piaskowiec to kopie, oryginały w Albertinum. Skomplikowany mechanizm transportu wody, układ przepompowni i system rur.
  • Pawilon Matematyczno Fizyczny. Jeden z 4 pawilonów narożnych, zbudowany 1710-14. Zbiór przyrządów matematyczno-fizycznych. Pomieszczenie na piętrze służyło jako jadalnia i sala taneczna, ale od 1729 jest tam muzeum. Znajdowała się tam sztuczna grota z wodą, były tam marmurowe posągi Apolla i Minerwy, jedne z pierwszych prac Permosera (obecnie w Albertinum), zniszczona 1813. Fryz na pawilonie ozdobiony w 1712 dwugłowym orłem cesarskim - ambicja Augusta by zostać cesarzem nie została spełniona.
  • Galerie Łukowe (niem. Bogengalerien). Cztery galerie ozdobione konsolami z faunami, na zmianę wazony i putta - tak samo jak na Długich Galeriach.
  • Ogrody, do ich utworzenia nie doszło, obecny plan centralny - ścieżki i misy pośrodku - oddaje pierwotną ideę Pöppelmanna
  • Pawilony: Francuski i Niemiecki
  • Galerie Sempera. Największy budynek Zwinger, wykonany w innej epoce i innym stylu. W porównaniu z powagą i spokojem reszta Zwinger wydaje się żartobliwa i lekka, wyrażając ideę Ogrodu Przyjemności (Lustgarten). Połączony tarasem z dwoma budynkami narożnymi Francuskim i Niemieckim Pawilonem. Na przedłużeniu osi potrójnego portyku w formie łuku triumfalnego pomnik Jana z 1889 na Placu Teatralnym.

Pomniki w pobliżu

  • August II Mocny - brąz, zbiórka obywatelska 1829, projekt Ernst Rietschel, w latach 1843-1929 na osi Pawilonu Grających Zegarów, teraz przed Ständehaus.
  • Carl Maria von Weber - brąz na cokole granitowym, projekt Ernst Rietschel 1844, odlano 1860, umieszczony pomiędzy Zwinger a Operą.
  • Heinrich Schütz - kompozytor, stela z piaskowca i 4 tablice z brązu pomiędzy Zwingerteich a ulicą Am Zwinger, projekt Berndt Wilde, umieszczony w obecnym miejscu 1985, w 400. rocznicę urodzin kompozytora.
  • Robert Schumann - popiersie z brązu na cokole z piaskowca, pomiędzy ogrodami a Operą, projekt Charlotte Sommer-Landgraf 1986.

Historia

Zwinger znajduje się w miejscu, które do XVI wieku było poza murami. Powstałe pod koniec XI wieku Drezno, do 1216 było otoczone murem (w dokumencie nazywane civitas). W okresie wojen husyckich, do 1427, mury zostały wzmocnione i częściowo uzupełnione o zewnętrzne. Częściowo przeniesiono także fosę i na tych odcinkach jej dawny bieg zasypano, poddając teren pod uprawę i ogrody.

Na zlecenie elektora Moritza w 1549 budowa ogrodu na wzór ogrodu zamkowego w Pradze, ogrodnik Nicolaus Fuchs. Moritz i jego żona Anna znani byli z zamiłowania do ogrodów. Również jego następcy: Krystian I i II i Jan Jerzy.

W 1569 fortyfikator Rochus Quirin, hrabia Lynar z Florencji otrzymał zadanie zbudowania umocnień na odcinku dawnego biegu rzeki Weißeritz, która łączyła się z Łabą w pobliżu zamku, ale w 1570 powódź przerwała prace. Zadanie okazało się zbyt trudne technicznie więc roboty zatrzymano w 1572. Później przeniesiono bieg rzeki na zachód i wybudowano bastion Luna, z 1574 drewniany model obecnie w Zielonej Sali. Zamówienie na prace dla zbrojmistrza Paula Buchnera i mistrza budowlanego Andreasa Hesse.

W latach 1687-89 August II Mocny odbył Cavalierstour po Italii i Francji. Zaraz po tym jak w 1682 Ludwik XIV przeniósł dwór do Wersalu.

  • 1694 początek panowania Augusta w Saksonii, chciał nadać miastu nowy wizerunek z dużą ilością murowanych i kamiennych budowli i rozległych ogrodów, wg wzorów włoskich i francuskich.
  • 1697 koronacja na króla Polski.
  • 1701 pożar na zamku, spłonęła akurat dość funkcjonalna część renesansowa. Drezno wówczas ma 30 tys mieszkańców.
  • 1701 pierwszy projekt zagospodarowania terenu typu cour d’honneur (dziedziniec honorowy) czyli typowego jeszcze dla renesansu reprezentacyjnego dziedzińca przedpałacowego, autorem projektu nadworny architekt (Hofarchitekt) Marcus Conrad Dietze
  • 1709 w rejonie obecnego Placu Teatralnego pierwsze drewniane konstrukcje przeznaczone na zabawy i uroczystości, istniały do 1714

Architektem dworskim Augusta był Matthäus Daniel Pöppelmann, w latach 1662-1736 mistrz budowlany. Odznaczył się podczas odbudowy miasta po pożarze z 1685, był także projektantem pałacu Pillnitz, którego przebudowę wykonano w latach 1720-25, zmarł w Dreźnie. Rzeźbiarz Balthasar Permoser: Pawilon na Wałach i alegorie pór roku w Bramie Koronnej. Podróże studyjne Pöppelmanna:

  • 1710 Praga (m in Christoph Dientzenhofer: kościół św Mikołaja na Malej Stranie i kościół klasztorny w Braunau) Wiedeń Neapol Florencja Rzym,
  • 1714 Francja (gł Wersal i ogród z zespołem fontann w Marly-le-Roi) i Holandia (Rotterdam, Delft, Leiden, Haarlem i Amsterdam; Apeldoorn pałac Het Loo podobny do Zwingera długie skrzydła)

Budowa pałacu Augusta (1710-32)

  • 1715 projekt gotowy
  • 1716 początek budowy
  • 1719 formalne otwarcie kompleksu z okazji ślubu Augusta III z Marią Józefą Habsburżanką, w tym czasie budynki były już w stanie surowym i stanowiły dekorację uroczystości
  • 1720-25 przebudowa pałacu w Pillnitz
  • 1722 zamknięto od wschodu arkadowym ozdobnym murem - z założenia tymczasowym
  • 1728 koniec budowy

Niespodziewanie w 1733 umiera August II i budowę wstrzymano, bo pieniądze były potrzebne gdzie indziej. Dlatego nie zrealizowano planowanej części kompleksu od strony obecnej Opery Sempera, a miał tam być nowy pałac. To co znamy jako Zwinger to jest dziedziniec. Koszt wszystkich prac do 1726 to 900 tys talarów.
Ze względu na brak miejsca w Zwingerze właściwe oranżerie wybudowano w 1728 w pobliskich Ogrodach Książęcych (niem, Der Herzogin Garten aka Churfürstlichen Orangengarten) miejsce zimowania wielu roślin wrażliwych.

August III miał kilka pomysłów ale żaden nie został zrealizowany, dlatego nie ma kontynuacji budowy. Najambitniejszy plan pochodzi z 1737, jest to projekt Zachariasa Longuelune rozbudowy w stronę katedry.
Wojna siedmioletnialetnia (1756-63) oznacza także okupację Saksonii i Drezna przez wojska pruskie. Zniszczenia spowodowane włączeniem w obręb fortyfikacji. Po wojnie Prusacy używali jako magazynu. W Zwingerze na Wałach umiera Maria Józefa, August III jest w tym czasie w Warszawie.

Później upadek znaczenia Zwinger, elektorzy nie przebywają w Dreźnie. W 1747 Pietro Mingotti otrzymał pozwolenie na budowę drewnianego teatru na dziedzińcu i dopiero podczas renowacji 1929-30 zostały usunięte jego fundamenty.

Zmiana trendów w architekturze, modny staje się klasycyzm i ważniejsze są inne obiekty (Moritzburger Schlossareal, Hubertusburg, Japanisches Palais). Johann Joachim Winckelmann wielbiciel antyku określa barok aberracją (Verirrung). Zwinger jest nie tylko zaniedbany i niepotrzebny. Jest niemodny. Trwają spory co do dalszego losu obiektu i fortyfikacji. Elektor zdecydował się zrezygnować z fortyfikacji. Powstał plan wyburzenia zespołu i utworzenia parkowej osi widokowej projektu François de Cuvilliés, jednak tak samo jak nie udało się pałacu dokończyć, tak nie udało się go zniszczyć.

Pocz XIX wieku zmiany podyktowane klasycyzmem, uproszczenie formy, przeniesienie niektórych rzeźb, Zwinger jest magazynem dzieł sztuki. Podczas wojen napoleońskich kompleks znowu częścią fortyfikacji i następują kolejne zniszczenia. Funkcja magazynowa. Komisja demolicyjna (Demolitionskommission) przeprowadziła rozbiórkę fortyfikacji m.in. 1812 zasypano fosę przed Bramą Koronną.

W 1847 Carl Schinkel proponuje by do Drezna sprowadzić Gottfrieda Sempera w celu ukończenia kompleksu. Semper w projekcie architektonicznym nawiązał do pierwotnego pomysłu Pöppelmanna: do symetrycznie umieszczonych pawilonów dodał budynek Opery oraz ogrody. Jego plan (z wyjątkiem Opery) został odrzucony. Wzorowany był na neorenesansowej Starej Pinakotece w Monachium z centralną kopułą ośmiokątną, arkadową, odpowiadającą Bramie Koronnej.

Powstańcy w 1848 podpalili Operę (nie chodzi tu o Semperoper ale o stary budynek w południowo-wschodnim narożniku Zwinger oznaczony na mapie z 1833 jako Gr. Opern Haus, przylegający do pałacu Taschenberg) mając nadzieję, że ogień przejdzie na pałac, ale wiatr zmienił kierunek i spłonęła cenna i unikalna kolekcja botaniczna Zwinger oraz Brama Grających Zegarów. Później Semper ucieka ze względu na udział w Powstaniu. Jego uczeń Bernhard Kruger odrzuca jego projekt, budowa kontynuowana jest przez Karla Moritza Haenela

1854 ukończone zostają północno-wschodnie neoklasycystyczne Pawilony Francuski i Niemiecki, dopiero wtedy całe założenie zostało zamknięte. W 1855 otwarto muzeum.

Na początku XX wieku powstaje Towarzystwo Odbudowy Zwingera. Kompleks ze względu na brak właściwej renowacji i nieudane przeróbki znajduje się w fatalnym stanie. Stosowano błędne i szkodliwe metody renowacji i dochodzi do odpadania elementów konstrukcji. Profesor ASP (niem. Dresdner Kunstakademie) Georg Wrba - nowe spojrzenie na barok. W 1921 początek renowacji, ale akurat trwa kryzys i następuje kilka lat przestoju. Dopiero w 1924 powstaje profesjonalna pracownia z ponad setką wykwalifikowanymi pracownikami. Do zakończenia prac w 1936 kierownikiem Hubert Georg Ermisch. Program wyznaczony przez profesora Vrbę to ratowanie stanu technicznego budowli i odrodzenie artystyczne architektury barokowej. Oczyszczono elewację i powierzchnię kamienia, odnowiono odwodnienie. Przywrócono część zasypanej uprzednio fosy. W 1929 udostępniono Salon Fizyczno-Matematyczny, 1936 koniec prac budowlanych, zostaje tylko restauracja wnętrz. W 1939 udostępniono Muzeum Porcelany. Jeszcze podczas wojny krótko szukano lepszego poza Zwingerem miejsca prezentacji zbiorów przyrodniczych. Pod koniec wojny kolekcja sztuki została ukryta, potem odnaleziona przez Armię Czerwoną. Duża część została wywieziona na wschód. Zwinger był zniszczony.

Po prawej stronie od wejścia od placu teatralnego do Galerii napis "muzeum sprawdzone, min nie ma sprawdzone przez Czanutina" oraz 2 Stolpersteine.

Odbudowa powojenna 1945-1964, od początku wspierana przez władze, także moskiewskie. Budżet na odbudowę zatwierdzony przez władze Saksonii we wrześniu 1945. Utworzono Bauabteilung Zwinger pod kierownictwem architekta Drezna Huberta Georga Ermischa. W 1951 udostępniono dziedziniec i bramę koronną (dopiero wtedy odtworzono fosę z kładką na tym odcinku). 1954 Gabinet Fizyczno Matematyczny, 1955 Pawilon Grających Dzwonów, 1956 niekompletna kolekcja wróciła ze wschodu i w 750-lecie Drezna otwarto Galerię Starych Mistrzów. W zasadzie do 1963 udało się przywrócić stan przedwojenny, ale brakuje Sophienkirche.

2002 poziom Łaby wzrósł 9,5m, stare miasto zostało zalane z dwóch stron, woda na całym dziedzińcu, nie udało się uratować. 2008-18 renowacja i przebudowa.

Obecnie własność istniejącego od 1992 przedsiębiorstwa państwowego Staatliche Schlösser, Burgen und Gärten Sachsen, od 2005 kooperacja Schlösserland Sachsen, zespół muzealny, kontynuacją pierwotnej funkcji imprezy muzyczne i teatralne.

Ekspozycje

  • Pawilon Francuski (niem. Französischer Pavillon) - Galeria Starych Mistrzów (niem. Gemäldegalerie Alte Meister) kolekcja stworzona przez Augusta II Mocnego i Augusta III, kupowali cale kolekcje w Pradze i Włoch; Madonna sykstyńska Rafaela 1513-14 na zlecenie papieża Juliusza II dla klasztoru św Sykstusa w Piacenzie
  • Salon Matematyczno-Fizyczny (niem. Mathematisch-Physikalischer) Salon kolekcja globusów
  • Zbrojownia (niem. Rüstkammer)
  • Muzeum Porcelany (niem. Porzellansammlung) Miśnia Chiny Japonia