Maria Langner "Ostatni bastion"

SS

Najbardziej ogólnym i najważniejszym pojęciem jest tu SS. Rozwinięcie tej nazwy (niem. Schutzstaffel), czyli Eskadry Ochronne jest raczej przypadkowe, po prostu w pewnym momencie szukano jakiejś lepszej nazwy dla Ochrony Salowej (niem. Saal-Schutz), czyli drużyny bezpośredniej ochrony Hitlera i zakapiorów, którzy mieli zapewniać bezpieczeństwo na mityngach hitlerowskich i bić się z prowokatorami komunistycznymi. Bojówki NSDAP to było SA (niem. Sturmabteilung, po polsku Oddział Uderzeniowy), ale Hitler potrzebował formacji mniejszej liczebnie i bardziej zdyscyplinowanej; ludzi, którzy zawsze są na zawołanie, zawsze staną do walki i którzy znają siebie doskonale. Taki elitaryzm był dla SS charakterystyczny aż do końca, choć w trakcie wojny był już bardzo rozwodniony i deklaratywny. Druga zasadnicza cecha SS to był związek z Hitlerem - SS-man niezależnie od tego, w jakiej strukturze się znajdował, odpowiadał tylko przed wyższym rangą SS-manem, a w końcowej instancji tylko przed Hitlerem.

Bardzo długo powodziło się tej organizacji różnie, kilka razy była na krawędzi likwidacji i stanowiła tłamszoną przybudówkę SA. Kluczowym momentem w historii SS było objęcie dowództwa przez Heinricha Himmlera w 1929. To on stworzył takie SS jakie znamy. Bardzo szybko objęła funkcje policyjne, jak to wyraził Hitler: SA to nasza armia, SS to nasza policja. Początkowo była to policja wewnątrzpartyjna, pełniła rolę kontrwywiadowczą i dyscyplinującą.

SS wojskowe i cywilne

30 stycznia 1933 Hitler zostaje mianowany kanclerzem i powstaje wojskowa część SS, której zadaniem jest ochrona budynków Führera i jego otoczenia. Później wszystkie formacje wojskowe zostaną przekształcone i ujednolicone jako Waffen SS.

Z powstaniem wojskowej części cała reszta, cywilne SS stanowi tzw. Allgemeine SS (pl. ogólne SS, aczkolwiek takie pojęcie polskie się nie pojawia, nie tłumaczy się tej nazwy).

W tym czasie zależność SS od SA miała już tylko charakter formalny.

Gestapo

Od razu po przejęciu władzy hitlerowcy interesują przejęciem kontroli nad policją i obszarem eksperymentalnym w tym działaniu była prowincja Prusy, gdzie Hermann Göring był ministrem spraw wewnętrznych.

To on powołał 29 kwietnia 1933 Geheime Staatspolizei znaną pod powszechnie znanym skrótem Gestapo (czasem, szczególnie na początku też Gestapa), zazwyczaj nazwę Gestapo rozwija sie jako Tajna Policja Państwowa, przy czym to słowo tajna (niem. Geheim) to jest nadużycie translatorskie, ciężko to słowo faktycznie przetłumaczyć, ale raczej chodzi o wewnętrzną, zajmująca się sprawami niewidocznymi dla publiki, politycznymi.

Göring nie był SS-manem i wkrótce został skierowany na front tworzenia lotnictwa wojskowego, ale Gestapo stało się obiektem szczególnego zainteresowania SS i szybko zostało przeskalowane na całe państwo.

Obozy koncentracyjne

W 1934 z Nocą Długich Noży następuje zupełne zerwanie zależności SS od SA. SA jest pokonane, nie jest już Hitlerowi potrzebne. Natomiast SS wykazało wierność, skuteczność i przydatność w brudnej robocie. W ciągu zaledwie roku SS przejmuje i reorganizuje cały istniejący od kwietnia 1933 system obozów koncentracyjnych. Od 1935 w całości nadzoruje i organizuje obozy koncentracyjne a później także zagłady. Wszystkie organizacje na zewnątrz i wewnątrz tych obozów albo bezpośrednio należą do SS, albo podlegają SS.

W ten sposób SS staje się głównym narzędziem terroru wewnątrz państwa. Jako policja poluje i wyszukuje prawdziwych, urojonych lub potencjalnych przeciwników reżimu i samodzielnie, bez instancji sądowej innymi elementami organizacji stosuje sankcję karną - osadzenie w obozie koncentracyjnym. Szczególnie brutalnie ten system funkcjonuje na terenach okupowanych.

Sipo

W 1936 policja kryminalna i Gestapo zostały połączone w Policję Bezpieczeństwa (niem. Sicherheitspolizei, w skrócie Sipo). Mówiono o Kriminal- und Geheime Staatspolizei (Gestapo).

SS i Policja

Podległość instytucji policyjnych najlepiej wyraża istniejąca od listopada 1937 funkcja Dowódcy SS i Policji (niem. SS und Polizeiführer), którą pełnił na zasadzie osobistego przywództwa jeden z lokalnych bonzów SS. W ten sposób bez wielkiej ingerencji w wewnętrzne sprawy Policji Kryminalnej (niem. Kriminalpolizei, w skrócie Krimi) i Policji Porządkowej (niem. Ordnungspolizei) zapewniono polityczną kontrolę nad całą policją.

W taki właśnie sposób w tej strukturze istniało Gestapo, które podlegało SS, ale nie było jej częścią w tym sensie, że każdy gestapowiec musiał być SS-manem. Chociaż oczywiście w hierarchii Gestapo taka przynależność była od pewnego stopnia wymagana.

RSHA

Z wybuchem wojny sformalizował się podział Allgemeine SS na 12 wydziałów, najważniejszym z nich z policyjnego punktu widzenia był RSHA (niem. Reichssicherheitshauptamt, pl. Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy). W latach 1939-1942 dowodził nim Reinhard Heydrich, po Himmlerze drugi człowiek w SS. Od 1943 Ernst Kaltenbrunner.

RSHA składał się z ośmiu wydziałów (departamentów), były to m.in.:

• Departament III Sicherheitsdienst (SD) służba bezpieczeństwa; Otto Ohlendorf; służba wywiadowcza do zwalczania zewnętrznych i wewnętrznych przeciwników oraz szpiegowania ludności
• Departament IV tajna policja państwowa (Gestapo); Heinrich “Gestapo” Müller;
• Departament V policja kryminalna (Kripo); Arthur Nebe
• Departament VI wywiad zagraniczny SD; Heinz Jost, później Walter Schellenberg

Inne wydziały SS, które się pojawią w niniejszym opisie to:

• Główny Urząd Gospodarczo-Administracyjny (niem. Wirtschafts- und Verwaltungshauptamt), którego urzędy określane są literami alfabetu i jego Urzędem D jest IKL (niem. Inspektion der Konzentrationslager, Inspektorat Obozów Koncentracyjnych) odpowiedzialny za działanie obozów koncentracyjnych.
• Główny Urząd Personalny SS (niem. SS-Personalhauptamt) decydujący o karierach i przydziałach SS-manów.

SD

Z tych organizacji składających się na RSHA najważniejsza była SD, która była elitą SS. Można powiedzieć, że SS w państwie hitlerowskim tworzyło własne państwo, a SD to było SS w SS.

Jak to działało

Tak, że zmierzając ku puencie - taka była właśnie skomplikowana struktura zależności, tworzyła system terroru i zagłady.

W praktyce na terenie Niemiec najczęściej wyglądało to tak, że lokalna komórka Gestapo nie musiała wykonywać jakiejś szczególnej pracy operacyjnej. Byli zasypywani donosami, czasem szantażem wymuszali współpracę, więc mieli też własnych donosicieli i prowokatorów. Nie byli związani żadnym prawem. Jak to powiedział Werner Best “Dopóki policja wykonuje polecenia przywództwa, działa legalnie”.

Działania w terenie zabezpieczała na rozkaz policja kryminalna i porządkowa. Gestapo prowadziło również przesłuchania i miało własne areszty dla osadzonych. Gestapo samodzielnie, bez sądu, decydowało o wysyłce do obozów koncentracyjnych. Przekazywało z więźniem dokument z informacją czy ma żyć, czy jest przeznaczony na ‘wyniszczenie’.

Ludźmi osadzonymi w obozach koncentracyjnych zajmował się IKL. Podobnie jak osadzony, najczęściej nie wiedział, na jak długo ludzie trafiają do obozu. Od Gestapo przychodziły zarówno polecenia zwolnienia, jak i egzekucji. Z kolei Gestapo zupełnie nie wiedziało, gdzie znajduje się wysłany do obozu i czy dalej żyje.

Sprawami SS-manów, zarówno tych z Gestapo, jak i z IKL zajmował się Główny Urząd Personalny SS.

Na terenach okupowanych wyglądało to podobnie tylko bardziej brutalnie i na większą skalę. Dla przykładu - na samym początku okupacji hitlerowskiej na polskiej części Górnego Śląska była ogromna liczba aresztantów, osób z list proskrypcyjnych, łapanek, szeroko zakrojonej akcji policyjnej i represji. W więzieniach panowało takie zagęszczenie, że uniemożliwiało to pracę policyjną. Żeby zmniejszyć zagęszczenie wiezień, powstał - jakbyśmy to dzisiaj powiedzieli - obóz filtracyjny, czyli obóz koncentracyjny KL Auschwitz. Takie było jego pierwotne zadanie.

Odnośniki

• SS