Podstrona ta została uruchomiona 2025-02-24, każdego dnia będzie dodawany kolejny rozdział, w sumie jest ich 39, czyli ostatni rozdział ukaże się 3 kwietnia.
Konwencja:
- W treści pozostawione są numery stron, tam gdzie wypadają tuż po zamkniętych akapitach.
- W pełni pozostawiona jest pisownia oryginału (pisownia z nie, końcówki, nazwy własne, interpunkcja itp), z wyjątkiem brakujących kropek (uznałem, że mogły wyblaknąć), czy kilku przypadków gdzie jest kropka w miejscu gdzie powinien być przecinek. Natomiast uniwersalnie stosuję dywiz i zwykły cudzysłów.
- Przypisy są oryginalne, umieściłem je w nawiasach bezpośrednio, w miejscu do którego się odnoszą i bez własnego komentarza. Autorka nigdzie w treści książki nie stosuje nawiasów.
- Akcja rozgrywa się od 16 stycznia do 7 maja 1945, tam gdzie z treści rozdziału wprost wynika kiedy toczy się akcja jest to napisane w nawiasie przed podsumowaniem.
Spis treści:
- Naczelne dowództwo Wehrmachtu donosi: - [16 stycznia] Mieszkanie Marii Langner. Radio donosi o przełamaniu frontu na Wiśle. Do Wrocławia zbliżają się sowieckie czołgi. Lokatorzy dyskutują o reżimie hitlerowskim i perspektywie jego ewentualnego upadku. Uciec czy pozostać w mieście? Czy dojdzie do oblężenia? Pojawia się doktor Heisig i przynosi złe wieści.
- Uchodźcy - Do Wrocławia przybywają masy uchodźców, miasto staje się strefą wojny, pojawiają się obwieszczenia wojenne, rośnie chaos i panika.
- Wędrówka przez miasto - Przedsiębiorstwa, urzędy, instytucje przestają funkcjonować. Część sklepów jest już zamknięta. Mróz i pustka na ulicach Wrocławia. Nie ma już normalnego ruchu na ulicach, grupy uchodźców. Tłumy zmierzają na zatłoczony Dworzec Główny. Trudne decyzje i szykowanie się do nowej sytuacji.
- Sygnały świetlne - [20 stycznia] Maria Langner jedzie do Zgorzelca zapewnić dziecku opiekę w bezpiecznym miejscu. Wyczerpująca podróż na dystans 150 km trwa półtora dnia. Jest tak zmęczona tą podróżą, że jeszcze nie wie o ogłoszonej we Wrocławiu przymusowej ewakuacji.
- Ewakuacja - [21 stycznia i kilka dni potem] Ewakuacja Wrocławia, chaos, sprzeczne polecenia, rozkaz wymarszu miesza się z wezwaniem do powrotu i stawienia się, Rodziny są rozdzielane, część ludzi po prostu ucieka, część niezależnie od wszystkiego zostaje. Groźby i sankcje karne. Wrocław opustoszał, prawie wszystko jest pozamykane, pozostały niektóre sklepy.
- Przed atakiem - [26-27 stycznia] Już po ewakuacji. Miasto opustoszałe. Funkcjonują tylko instytucje wojskowe i niektóre sklepy. Posterunki wojskowe. W mieszkaniu Marii wieczorna dyskusja na temat militaryzmu w języku. Kim są i co się dzieje z "dobrymi Niemcami", setki z nich zostało zamordowanych. Staruszki mieszkające w piwnicy, modlą się o opiekę św. Jadwigi. Wiara ma również szkodliwe oblicze. Nie ma dokładnych informacji z wojny ale rysuje się obraz katastrofy, front wszędzie runął. Publiczne zbiórki dla wojska.
- Doktor Heisig - [28 stycznia] Do mieszkania Marii przyjeżdża doktor Walter Heisig. Wszyscy liczą na rychły - liczony w dniach - upadek twierdzy i chcą znaleźć na ten krytyczny czas bezpieczne ukrycie. Ma to zapewnić doktor Heisig, którego specjalnością było zwalnianie ze służby wojskowej przez fałszownaie dokumentacji. Teraz korzystając z tworzonego i kierowanego przez siebie lazaretu, będzie mógł ich ukryć. Żartuje na temat swojej koleżanki po fachu, nazistowskiej lekarki Gerlach. Swobodny stosunek do jej przekonań będzie go wiele kosztować.
- Aresztowanie - [29-30 stycznia] Ostatnie przygotowania. Powszechny szaber mienia uciekinierów, ucieczki wewnątrz Wrocławia. Słychać już ostrzał artyleryjski. Wiadomość o egzekucji wiceburmistrza Spielhagena. Wtem - pojawia się doktor Walter Heisig. Jest przerażony i musi odetchnąć, zanim opowie swoją historię. Padł ofiarą prowokacji doktor Gerlach, został aresztowany przez pułkownika Wehla. Postawiony przed trybunałem, odnalazł przypadkiem drogę ucieczki i teraz to on szuka pomocy. Wieczorna rozmowa i następnego dnia buduje się konspiracyjne schronienie dla doktora. Wiadomość o tym, że sowieci zdobyli Leśnicę, napawa optymizmem.
- Nadprokurator Kessler - [30 stycznia] Kryjówka dla doktora gotowa. Pozory normalnego życia. Oczekiwanie. Kto pojawi się szybciej - sowieci czy Gestapo? Po męczącym dniu, kiedy już udali się na spoczynek - dzwonek do drzwi. Zaspana Maria dowiaduje się że to patrol wojskowy i otwiera drzwi. Jednak nie jest to zwykły patrol, to trzech oficerów - nadprokurator pułkownik Kessler, sturmführer SS i kapitan. Bezpardonowo przeszukują mieszkanie i wypytują lego lokatorów, szukają doktora Heisiga i są zdecydowani go znaleźć. SS-man znajduje kryjówkę doktora. Okazuje się, że to była wielka operacja policyjna, w którą zaangażowano 190 ludzi. Doktor Heisig i Maria są aresztowani. W domu pozostaje jej mama.
- Cela 31 - [31 stycznia] Pierwsza doba pobytu w więzieniu Gestapo przy Prezydium Policji. Obskurna cela, rygorystyczny regulamin. Więzienie zostało opuszczone i opróżnione, podczas ewakuacji 20-21 stycznia ewakuowano całkowicie wszystkie więzienia. Zabrano także zapasy. Wygląda na to, że jest tam tylko jeden przypadkowy strażnik, który sam za bardzo nie wie, co się dzieje. Jest tu od wczoraj i ma sześć więźniarek. W nocy pierwszy nalot.
- Gestapo - [1 lutego] Pierwsze przesłuchanie na Gestapo i powrót do celi. Zaczyna się galeria postaci, czasem osobliwych, czasem wywołujących współczucie, czasem przerażających. Kaci i ofiary. Wszyscy uwięzieni w klatce wojny. Klatka w klatce w klatce, więzienie - twierdza - nadchodzące oblężenie.
- Dom obłąkanych - [2-3 lutego] Liczba osadzonych szybko rośnie. Strażnicy regularnie się zmieniają. Odgłosy więzienia. Maria zaczyna poznawać nowe więzienie w miarę jego powstawania. Kolejne przesłuchanie, z którego nic nie wynika. W nocy ludzie szaleni i przerażeni krzyczą i wyją. Każdy dźwięk jest wyraźny, szczególnie w nocy.
- Egzekucja - [4 lutego] Przesłuchanie wszystkich z mieszkania Marii w kwaterze Luftwaffe, która jest siedzibą nadprokuratora Kesslera. Okazuje się, że doktor Heisig został śmiertelnie ranny podczas próby ucieczki i następnego dnia dokonano na konającym egzekucji.
- U nadprokuratora - [4 lutego] Nadprokurator Kessler przesłuchuje Marię i inne osoby zamieszane w sprawę doktora Heisiga. To gorliwy i ambitny hitlerowiec, którego największą ambicją jest wykrycie wielkiego, politycznego spisku. Jest zły, bo Heisig mu się wymknął i nie zadowala go zarzut defetyzmu, prowadzi śledztwo w stronę dezercji i spisku. Po przesłuchaniu wszyscy wracają do więzienia.
- Komando pracy - [6-13 lutego] Alarmy lotnicze i bombardowania stają się codziennością. Sytuacja osadzonych z kręgu zamieszanych w sprawę doktora Heisiga polepsza się, kiedy zostają skierowani do komanda pracy - obierają ziemniaki dla policji. Poznają załogę kuchni - okazuje się, że oni też są tu nowi, ewakuowali się z Krakowa. Od 10 lutego stopniowo wszyscy jej przyjaciele zostają zwolnieni. Wszyscy, oprócz niej. Maria pozostaje w więzieniu sama i wygląda na to, że jej sprawa nie ma biegu.
- Roznoszenie jedzenia - [10-12 lutego] Codzienny koszmar uwięzienia. Coraz więcej osadzonych. Wzmaga się reżim twierdzy. Zaczynają się egzekucje. Maria jako osadzona właściwie od początku dostaje funkcję kalifaktorki - pomocnicy personelu więzienia, w tym wypadku oznacza to, że roznosi jedzenie. Poznaje wszystkich osadzonych. Kolejne kręgi piekła. A najgorsze dopiero nadchodzi.
- Nowy dryl - [13 lutego i kilka dni potem] 13 lutego więzienie zostaje przejęte przez krakowskie Gestapo. Podobnie jak kucharze, których już Maria poznała, uciekli z Krakowa. Zaprowadzają nowe porządki, osadzeni zostają przeniesieni do poziomu piwnicznego. Rygor, potworne warunki i regularne egzekucje. Gestapo z Generalnej Guberni jest gorsze od tego w Rzeszy, przywykli traktować Polaków jak podludzi, teraz spotka to Niemców. To grupa pozbawionych wszelkich hamulców zwyrodnialców.
- Słychać już pukanie - [po 15 lutego] Jeden z najbardziej wstrząsających rozdziałów, bezpośrednio mówiący o szaleństwie twierdzy. Kompletne przewrócenie wartości i wynicowanie pojęć. A są to ludzie, którzy jeszcze miesiąc temu żyli w pozorach spokojnego, mieszczańskiego społeczeństwa. Czym jest hitleryzm, widać w momencie katastrofy. Kradzież i morderstwo, a już niedługo także niewolnictwo nic już nie znaczą. Za podniesienie porzuconej rzeczy - kula w łeb, a potem kat okrada zamordowanego. Rozstrzeliwane są dzieci.
- Sonderdienst - Opis załogi tego piekła na Ziemi, kat Thieme, funkcjonariusze tacy jak Ondrusch i Nickel, Hüsgen i szef więzienia Jaross. Zwyrodniała banda morderców i złodziei stoi na straży systemu zbrodni jakim jest twierdza. Myślami cały czas są w Krakowie, gdzie przez kilka lat mieli wszystko. Marzą żeby tam wrócić.
- Rozkaz to rozkaz - Kim są oprawcy Gestapo, sami o tym chętnie opowiadają, na wyścigi chwalą się brakiem człowieczeństwa. Więcej szczegółów o tym, co działo się w Krakowie. Czy jest coś, cokolwiek czego nie wykonaliby na rozkaz? Szczycą się, że nie. Są narzędziem hitleryzmu unurzanym we krwi.
- Poczta szeptana i spotkanie z brytfanną - [po 7 marca] Praca w kuchni i drobne więzienne intrygi. Niespodziewany efekt powszechnej grabieży. Scenki rodzajowe. Gestapowski kat Thieme jest pijany, a z hitleryzmu zostaje – Heil dupa!
- Gestapo przeciw Schutzpolizei - [po 20 lutego] Więzienne kombinacje, pomoc ze strony ekipy kuchennej. Okrutna i bezsensowna logika systemu sprawiedliwości twierdzy. Niespodziewana wpadka zwiastuje nieszczęście, ale w przewrotnej rywalizacji Gestapo broni swojego prestiżu, a więc i swoich więźniów.
- Porcelana rosenthalowska i blaszane miski - Mając zadania funkcyjne Maria, ma unikalną okazję przyjrzenia się gestapowskiemu więzieniu - zna całą jego załogę, widzi wszystkich więźniów. Codzienny ruch w więzieniu. Na mieście odbywa się polowanie, agenci Gestapo przyprowadzają każdego dnia schwytane ofiary. Na miejscu jest pluton egzekucyjny. Jak wygląda rozstrzelanie, jak się zachowują gestapowcy, co myślą. Wciąż wspominają Kraków i morderstwa, których tam dokonali. Rabują opuszczone lokale i chleją.
- Trzy sprawiedliwości - Maria w Prezydium spotyka policjantów, nie wiedzą o istnieniu więzienia politycznego, ani o tym, że dokonuje się tam egzekucji. Są zaskoczeni, że u nich w budynku jest dwustu więźniów Gestapo. Szczegółowszy obraz więzienia. Trzy rodzaje sądów w twierdzy, normalnego systemu sprawiedliwości od dawna nie ma. Absurdy formalności. Egzekucja. Wszechwładza Gestapo.
- Szef - [początek marca] Obersturmbannführer Jaross. Sprawa Marii utknęła. Maria domaga się, by to wyjaśniono. To przynosi skutek.
- Sąd specjalny w twierdzy - Proces. Trybunał wojenny dąży za wszelką cenę do wyroku śmierci. Wyrok. Jaką karę wymierzono tym razem?
- Kuglarze - Maria wraca do więzienia już jako skazaniec z wyrokiem. Traci i pracę i możliwość opuszczenia celi.
- Nikczemnicy - [od połowy do końca marca] Marii udaje się przekonać strażnika do przeniesienia jej do celi zbiorowej. Wreszcie jest możliwość kontaktu z innymi więźniarkami i praca. Dyskusje, coraz gorsza sytuacja na froncie, obrazy z więzienia. Niespodziewana wiadomość z domu. Tragedie osadzonych.
- Pole startowe - Praca przy budowie lotniska śródmiejskiego. Każdego dnia mnóstwo ofiar. Generał Niehoff i Gisela – historia zmyślona, przerysowana czy prawdziwa? Z miasta nie ma już możliwości ucieczki, samoloty które przylatują mogą tylko zrzucić ładunek. Więzienie Gestapo znajduje się niebezpiecznie blisko linii frontu, wiadukt kolejowy na Powstańców (wówczas SA) jest pod ostrzałem. Zaczynają się przygotowania do relokacji.
- Sanatorium Thiemego - [kilka dni przed końcem marca] Zdumiewające i tak podobne do siebie historie cioci Małgosi i Cilli dobiegają końca - jaki czeka je los. Maria po tygodniach osadzenia zaskoczona obrazem zrujnowanego miasta. Co wymyśliła Hilda. Z powodu zagrożenia linią frontu przeniesienie więzienia Gestapo do więzienia miejskiego na Kleczkowskiej. Intensywne przygotowania, organizacja i przeniesienie całej instytucji, a na końcu osadzonych. Lepsze warunki, ale na samym początku tragiczna wiadomość.
- Kariery - [1 kwietnia i kilka dni potem] Przemiana Wandy i początek jej intryg. Coraz gorzej z zaopatrzeniem w żywność. Opis nowego więzienia. Nowe porządki. Pojawia się sugestia, że prowadzono tu akcję T4.
- Hasło "Zwycięstwo" - [od 4 do połowy kwietnia] Intrygi Wandy i życie w celi. Propaganda aktywna po obu stronach. Jak się skończyła historia Giseli. Fatalne warunki w celi i ciągłe zagrożenie bombardowaniem. Wanda otrzymuje polecenie szpiegowania innych więźniarek. Podobno na mieście działa sowiecki komisarz. Wygląda na to, że zatwardziali hitlerowcy jeszcze nie zauważyli klęski.
- Nieudana ucieczka, akty i kochanki schronowe - Twierdza i więzienie w twierdzy to niebezpieczne miejsca, ale jeszcze bardziej niebezpieczna jest ucieczka. Załoga więzienia nieustannie urządza pijatyki. W obliczu rychłej śmierci moralność traci znaczenie - kochanki schronowe. Systematyczna poprawa warunków. Maria zaczyna czytać porzucone akta więzienia - przerażający opis życia człowieka, który stał się ofiarą systemu; raz przez przypadek, nie z własnej winy, umieszczony w systemie penitencjarnym nigdy nie otrzymał szansy na rehabilitację. Kolejna wzmianka o akcji T4.
- Kryminaliści - Kobiety zaczynają się urządzać, poprawa warunków higienicznych. Powszechna kombinacja. Maria jest przedmiotem intryg skierowanych przeciwko Jarossowi. Ich ofiarą pada Thieme. Cele śmierci i morderca Herbert, kryminalista z Brzegu. Jak powinien działać system sprawiedliwości, co oznacza moralność w oblężonej twierdzy. Co jest zbrodnią? Co czyni kryminalistę?
- Odsiecz, grypsy i demony starego Reichelta - [około 18 kwietnia] Maria i Hilda należą do grupy kobiet z długimi wyrokami – zostają kalefaktorkami, mają dużo pracy, obowiązków, ale nieustannie są aktywne i wiedzą o wszystkim, co się dzieje w więzieniu. Hüsgen i Maria spiskują, by zająć stanowisko szefa więzienia – Jarossa. Chaos podczas apelów. Radio informuje o walkach o Berlin. Generał Niehoff przemawia do Volkssturmu i zapowiada odsiecz.
- Raczej głód niż wojna - [trzecia dekada kwietnia] Los ofiar twierdzy, życie i wędrówki w podziemiach i walka w piwnicach. Sztab komendanta twierdzy na Wyspie Piaskowej. Ludzie zaczynają protestować. Powszechna nienawiść i strach. Represje Gestapo. Sowieci są już w Berlinie. Co nastąpi po wojnie. Bombardowanie.
- Bohaterowie bez broni - W więzieniu pojawia się wielu pobitych ludzi - to ofiary sfrustrowanej kobiety, która doniosła na swojego kochanka, odbyło się polowanie na mieście. Kilkadziesiąt ofiar, w większości ich los jest przesądzony. Egzekucje. Pojawia się Kessler. Zakrwawiony pejcz Gestapo. Wrocław jest całkowicie odcięty, ostatnich lotników skierowano do piechoty, zostały tylko dwa Stugi.
- Ostatnie dni - [koniec kwietnia - 7 maja] Wszędzie pożary, zażarte walki o pobliski port. Korzystając z zawieszenia broni generał Niehoff przemawia do Volkssturmu znów zapowiadając odsiecz, potem na krótko odwiedza więzienie, czy szuka Giseli? Wanda nie rezygnuje z intryg, ale co innego zaczyna zaprzątać umysły więźniów. Sowieci są w Berlinie, Hitler nie żyje! Berlin skapitulował. Czy w ostatniej chwili wszyscy osadzeni nie zostaną wymordowani? Przecież wiedzą wszystko o swoich oprawcach. Hitlerowcy szykują ucieczkę, w ostatniej chwili odwołaną. Wrocław się poddał, wojna się skończyła. Egzekucje po kapitulacji. Nadal nie wiadomo co się stanie z więźniami.