Chorwacja
Aktualizacja: 2022-02-16
Powrót do strony głównej Bloga
Jugosławia
Po rozpadzie CK Austrii w 1918 Chorwacja weszła w skład Królestwa SHS (Serbów, Chorwatów i Słoweńców; serb.-chorw. Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca), które 3 października 1929 zostało przemianowane na Królestwo Jugosławii. Król Aleksander I zawiesza konstytucję i ogłasza rządy absolutne. Jugosławia została podzielona na okręgi (banowiny) niemające niepowiązane z podziałami etnicznymi i krainami historycznymi.
W 1930 powstaje ruch ustaszy - Chorwacki Ruch Rewolucyjny (chorw. Ustaša - Hrvatski revolucionarni pokret), katolicki, faszystowski, nacjonalistyczny. Uważa Chorwatów za potomków Gotów, a nie Słowian. Organizuje bojówki i szybko rośnie w siłę. Twórcą i przywódcą ruchu jest Ante Pavelić.
W 1934 ustasze zabijają Alexandra I. W imieniu małoletniego następcy władzę obejmuje rada regencyjna z regentem księciem Pawłem Karadziordziewiciem na czele. Jugosławia jest krajem zdominowanym przez Serbów, ale rośnie siła opozycji głównie chorwackiej. W 1937 Jugosławia staje się sojusznikiem Włoch i Niemiec.
Banowina Chorwacji
W 1939 sytuacja międzynarodowa królestwa staje się coraz bardziej niekorzystna. Zaczynają sie rozmowy stronnictwa dworskiego zniesieniu dominacji serbskiej, a nawet federalizacji.
26 sierpnia 1939 regent zatwierdza porozumienie Cvetković-Maček: zostaje powołany rząd z udziałem Chorwatów i powstaje autonomiczna Banowina Chorwacji.
5 września 1939 Jugosławia ogłasza neutralność, dzięki czemu tysiące Polaków mogą przedostać się do Francji.
W lutym 1941 Niemcy domagają się przystąpienia Jugosławii do Paktu Trzech, regent odmawia 4 marca. Ale groźba jest tak poważna, że wkrótce potem ustępuje i 25 marca 1941 ustępuje. Wybuchają masowe protesty i już następnego dnia następuje proaliancki (inspirowany przez SOA) zamach stanu dokonany przez oficerów pod dowództwem gen. Dušana Simovicia. Władzę przejmuje król Piotr I, dymisjonuje regentów. Szukają poparcia Wielkiej Brytanii.
Wyprzedzając Brytyjczyków 6 kwietnia 1941 do Jugosławii wkracza Wehrmacht. Chorwaci masowo dezerterują z armii jugosłowiańskiej.
Niepodległe Państwo Chorwackie
10 kwietnia powstaje Niepodległe Państwo Chorwackie (chorw. Nezavisna Država Hrvatska, NDH; niem. Unabhängiger Staat Kroatien) ze stolicą w mieście Banja Luka. W jego skład wchodzą część Chorwacji, Bośnia i Hercegowina oraz Srem (Syrmia). Reszta Chorwacji pozostaje pod okupacją niemiecką, włoską i węgierską. Chorwacją rządzą ustasze z Ante Pavelićem na czele.
Już 15 kwietnia 1941 Chorwacja przystępuje do Paktu Trzech. Bardzo szybko zostaje jej narzucony dyktat włoski. Jest to państwo marionetkowe, faszystowskie i totalitarne.
Od początku istnienia Chorwacja prowadziła politykę terroru i ludobójstwa, której ofiarą padli Serbowie, Żydzi i Romowie. Bośniacy zostali uznani za "muzułmańskich Chorwatów" więc nie byli prześladowani.
W sierpniu 1941 powstaje obóz zagłady w Jasenovacu. Bardzo szybko rozwija się w cały system obozowy. Zostało tam zamordowanych 350 tys. ludzi, z czego prawie 300 tys. to Serbowie.
W 1943 kiedy Włochy zmieniły front Chorwacja weszła do niemieckiej strefy wpływów.
Partyzantka
Rozwijała się partyzantka początkowo wyłącznie serbska, ale z czasem do ruchu oporu należało coraz więcej przedstawicieli innych narodów, także Chorwatów. Tak na marginesie: Tito był Chorwatem.
Już od 1941 były w Chorwacji oddziały Narodowej Armii Wyzwolenia Jugosławii (serb.-chorw. Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije, cyrylicą Народноослободилачка војска Југославије, NOVJ), która wkrótce stała się największą armią partyzancką w Europie. Doszło do zaskakującego sojuszu ustaszy i czetników skierowanego przeciwko wspólnemu wrogowi.
W sierpniu 1944 MON Ante Vokić i MSZ Mladen Lorković zorganizowali zamach stanu, żeby przejść na stronę aliantów. Zakończył się niepowodzeniem, jego uczestników zabito.
1945
Na początku 1945 armia NDH z wojskami niemieckimi i kozakami wycofała się w stronę Zagrzebia.
Po kapitulacji Niemiec 8 maja 1945 ustaszom pozostało jedynie uciekać. Ale Brytyjczycy nie wpuścili ich do zajętej przez aliantów Austrii i w ten sposób pozostawili ich na łasce partyzantki Tity, która większość z nich rozstrzelała.
Sam Pavelić uciekł do Astrii, potem Włoch, Argentyny i wreszcie Hiszpanii gdzie umarł w 1959.
Chorwacja została włączona do Jugosławii.