Festung Breslau 1945 täglich

Królestwo SHS

Po rozpadzie CK Austrii w 1918 powstało Królestwie SHS (Serbów, Chorwatów i Słoweńców; serb.-chorw. Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca).

Władzę w Królestwie objął regent Aleksander I Karadziordziewić. Dynastia Karadziordziewiciów jest serbska, jej założycielem był Jerzy Czarny przywódca serbskiego powstania antytureckiego 1804-13. Stolica była w Belgradzie. Było to państwo zdominowane przez Serbów. Stronnictwo dworskie i Serbowie szli w kierunku unitaryzmu i centralizmu, natomiast inne narody, głównie Chorwaci i Słoweńcy stanowili opozycję opowiadającą się za federalizacją. W 1921 Aleksander I ogłosił się królem.

Królestwo Jugosławii

3 października 1929 nastąpiła zmiana nazwy na Królestwo Jugosławii. Król Aleksander I zawiesza konstytucję i ogłasza rządy absolutne. Jugosławia została podzielona na okręgi (banowiny) niemające niepowiązane z podziałami etnicznymi i krainami historycznymi. Wywołuje to gwałtowną reakcję opozycji, np. w 1930 powstaje faszystowski, nacjonalistyczny ruch chorwacki - Ustasze.

W 1934 Ustasze zabijają króla Aleksandra I. Władzę przejmuje rada regencyjna.

W końcu lat 30. XX narasta konflikt europejski. W 1937 Jugosławia zmienia front i zostaje stronnikiem włosko-niemieckim.

W 1939 sytuacja międzynarodowa królestwa staje się coraz bardziej niekorzystna. Zaczynają sie rozmowy stronnictwa dworskiego zniesieniu dominacji serbskiej, a nawet federalizacji.

26 sierpnia 1939 regent zatwierdza porozumienie Cvetković-Maček: zostaje powołany rząd z udziałem Chorwatów i powstaje autonomiczna Banowina Chorwacji.

5 września 1939 Jugosławia ogłasza neutralność, dzięki czemu tysiące Polaków mogą przedostać się do Francji.

Rozpad Jugosławii

W lutym 1941 Niemcy domagają się przystąpienia Jugosławii do Paktu Trzech, regent odmawia 4 marca. Ale groźba jest tak poważna, że wkrótce potem ustępuje i 25 marca 1941 ustępuje. Wybuchają masowe protesty i już następnego dnia następuje proaliancki (inspirowany przez SOA) zamach stanu dokonany przez oficerów pod dowództwem gen. Dušana Simovicia. Władzę przejmuje król Piotr I, dymisjonuje regentów. Szukają poparcia Wielkiej Brytanii.

Wyprzedzając Brytyjczyków 6 kwietnia 1941 do Jugosławii wkracza Wehrmacht. Chorwaci masowo dezerterują z armii jugosłowiańskiej. Jugosławia przestaje istnieć.

Na jej terytorium powstają trzy nowe, marionetkowe państwa:

• Niezależne Państwo Chorwackie, zależne od Włoch, po 1943 od Niemiec
• Wielka Albania (Albania, Czarnogóra, Kosowo), włączona do Włoch
• Serbia Nedicia

Poza tym:

• Wojwodina anektowana przez Węgry
• Macedonia zajęta przez Bułgarię

Partyzantka

Dwa stronnictwa partyzanckie:

• czetnicy, oficjalnie Królewskie Wojska Jugosłowiańskie w Ojczyźnie (serb.-chorw. Kraljevska Jugoslovenska Vojska u Otadžbini) rojalistyczny, wielkoserbski ruch reprezentujący dawną Jugosławię Karadziordziewiciów, dowódcą był Dragoljub Mihailović
• komunistyczna partyzantka Tity, oficjalnie Narodowa Armia Wyzwolenia Jugosławii (serb.-chorw. Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije) pod dowództwem Josipa Broz Tito

Partyzantka komunistyczna była największą tego typu organizacją w Europie. W szczytowym okresie należało do niej 800 tys. ludzi. Kierowana była przez Związek Komunistów Jugosławii, który pod różnymi nazwami istniał od 1919. Od 1937 partią kierował Josip Broz Tito.

Powrót do strony głównej Bloga