Festung Breslau 1945 täglich

Powstanie

Rumunia jako współczesne państwo powstało w 1859 z księstw wołoskiego i mołdawskiego, połączonych unią personalną pod władzą księcia Aleksandra Jana Cuzy. Pierwotna nazwa to Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny. W 1961 zmieniona na Zjednoczone Księstwa Rumunii.

Królestwo Rumunii

W 1866 przyjęła konstytucje. Już wtedy Jan Cuza był bardzo niepopularnym władcą, bo przeprowadził niekorzystną dla warstw posiadających reformę rolną i 22 lutego 1867 został wygnany.

Na tronie Rumunii 23 lutego 1866 zasiadł Karol I Hohenzollern-Sigmaringen.

Podobnie jak Bułgaria, po wojnie rosyjsko-tureckiej 1877-78 Rumunia uwolniła się od wpływów tureckich. W 1881 została królestwem. Karol I 10 maja 1881 został koronowany na króla Rumunii, pierwszego w jej historii.

Rumunia pozostała w sojuszu z Rosją. Zmieniła jednak alfabet na łaciński.

Wielka Wojna

Podczas Wielkiej Wojny od 1916 jako sojusznik rosyjski walczyła po stronie Ententy. Na własnym froncie wojnę przegrała, w marcu 1918 Rumunia została zmuszona do podpisania traktatu pokojowego w Bukareszcie. Już kilka miesięcy później w wyniku zwycięstwa Ententy znalazła się w zwycięskim obozie.

Okres międzywojenny

Po Wielkiej Wojnie proklamowano Wielką Rumunię. Od Węgier przejęła Siedmiogród i Banat, a od Austrii Bukowinę.

4 czerwca 1920 usankcjonował to traktat w Trianon.

Korzystając z zamieszania, podczas wojny domowej w Rosji dokonała aneksji Besarabii (utraconej przez Hospodarstwo Mołdawskie na rzecz Rosji w 1812). Dlatego aż do WWII nie nawiązała stosunków dyplomatycznych z CCCP.

W 1921 zawarła sojusz obronny z II RP. W całym okresie międzywojennym z powodów kulturowych i politycznych łączyły ją ścisłe związki z Francją.

W 1923 Rumunia przyjęła konstytucję dającą królowi prawo do rozwiązania parlamentu i ogłoszenia nowych wyborów.

9 lutego 1929 Protokół Litwinowa: pakt o nieagresji podpisany w Moskwie przez Polskę, ZSRR, Rumunię, Estonię i Łotwę; Litwinow był zastępcą ludowego komisarza sprawa zagranicznych CCCP.

Wielki Kryzys z 1929 poważnie zaostrzył sytuację wewnętrzną. Wysokie bezrobocie, strajki, niepokoje społeczne i bunty brutalnie tłumione przez władze. Dopiero w połowie lat 30. sytuacja zaczęła się poprawiać.

Nastąpiła poważna radykalizacja w życiu politycznym. W rządach dominowali nacjonaliści, w tym kierunku przesunęła się Narodowa Partia Liberalna, Narodowa Partia Chłopska połączyła się z Rumuńskim Frontem i powstała Narodową Partię Chrześcijańską. Coraz większą rolę odgrywała faszystowska Żelazna Gwardia. Pomiędzy politykami a dworem królewskim panował wzajemny brak zaufania, co powodowało dalszą destabilizację. Na 10 lat przypadało 10 gabinetów.

W 1937 Karol II mianował Octaviana Gogę na stanowisko premiera. Spotkał się z Adolfem Hitlerem, który zażądał rządu złożonego z Żelaznej Gwardii. Karol II zdymisjonował rząd i wprowadził osobiste, dyktatorskie rządy, usankcjonowane nową konstytucją, uchwaloną 17 dni później. Dawała mu prawo do mianowania premiera i ministrów.

Codreanu przywódca Żelaznej Gwardii został aresztowany, a w listopadzie 1938 zamordowany.

1939

Dyktatura królewska była krótkotrwała. 7 marca 1939 został powołany nowy rząd pod kierownictwem Armanda Călinescu. Miał opinię "człowieka z żelaza" zdolnego do powstrzymania Żelaznej Gwardii i utrzymania neutralności Rumunii przez zatrzymanie wpływów niemieckich.

13 kwietnia 1939 Francja i Wielka Brytania udzieliły Rumunii gwarancji.

23 sierpnia 1939 pakt Ribbentrop-Mołotow, który zawierał sowieckie roszczenia dotyczące Besarabii.

Po wybuchu wojny z Polską rząd rumuński oficjalnie zachowywał neutralność, ale pomagał Polakom w granicach możliwości.

21 września Żelazna Gwardia zamordowała premiera Călinescu. Król Karol II próbował utrzymać neutralność.

1940

Klęska Francji i odwrót Wielkiej Brytanii powoduje wzrost potęgi niemieckiej w całej Europie południowej. Rumunia traci ziemie na wschodzie i zachodzie.

• W czerwcu 1940, po wystosowaniu ultimatum, Związek Radziecki rozpoczął okupację Besarabii i północnej Bukowiny. Z 2/3 Besarabii i niewielkiej części CCCP powstała Mołdawską Socjalistyczną Republikę Radziecką. Natomiast północna Bukowina i Budziak zostały przyłączone do Ukraińskiej SRR.
• 30 sierpnia 1940 Włochy i Niemcy przeprowadziły tzw. drugi arbitraż wiedeński (niem. Zweiter Wiener Schiedsspruch), rozstrzygając spór terytorialny pomiędzy Węgrami a Rumunią; arbitraż wypadł na korzyść Węgier, które odzyskały północną część rumuńskiego Siedmiogrodu utraconą w Trianon. Rumunii zachowała południową Transylwanię: okolice Aradu, Devy i Sybina.
• Południowa Dobrudża trafiła w ręce Bułgarii, zaraz po abdykacji Karola II we wrześniu 1940.

4 lipca 1940 powołano rząd Iona Gigurtu, po raz pierwszy znalazł się w nim przedstawiciel faszystowskiej Żelaznej Gwardii do tego jej przywódca – Horia Sima. Zagorzały antysemita.

Rząd Antonescu

Król Karol II tracił wpływy. Armia wsparła generała Iona Antonescu. 4 września 1940 Żelazna Gwardia oraz generał (później marszałek) Ion Antonescu utworzyli rząd. 5 września 1940 Antonescu ogłosił siebie "conducatorem" (na wzór Duce). Dwa dni po objęciu władzy oświadczył, że Rumunia jest gotowa czynnie współpracować z Niemcami.

Antonescu sprawował władzę dyktatorską, przy pomocy Żelaznej Gwardii. Wymusił abdykację Karola II na rzecz syna, Michała I. Karol oraz jego partnerka, Magda Lupescu zostali wygnani.

23 listopada 1940 Antonescu podpisał układ o przyłączeniu Rumunii do paktu trzech. Pozwolił na wprowadzenie wojsk niemieckich do Rumunii.

W czerwcu roku 1941 podczas spotkania z Adolfem Hitlerem powiedział, że armia rumuńska jest gotowa wziąć udział w walkach na froncie wschodnim. Liczył na odzyskanie Besarabii i Bukowiny, utraconych na rzecz CCCP. Wojska rumuńskie wzięły udział w Operacji Barbarossa.

Rumunia administrowała przekazanym przez Niemców terytorium pomiędzy Dniestrem a Południowym Bugiem, tzw. Transnistrią (Zadniestrzem), jednak nie przyłączając go do Rumunii, bo nie akceptowała rekompensaty za Siedniogród.

Tysiące Żydów z Besarabii i Bukowiny zostało deportowanych do Transnistrii, gdzie powstały obozy zagłady, większość z nich zginęła. W okresie rządów Antonescu w Rumunii zginęło od 280 do 300 tys. Żydów.

Rumunia po stronie aliantów

W sierpniu 1944 król Michała I przy wsparciu wojska i komunistów dokonał zamachu stanu. Miał poparcie opozycji i większej części społeczeństwa. Powierzył dowództwo rumuńskich sił zbrojnych Armii Czerwonej. Od tego momentu aż do końca wojny Rumunia była po stronie aliantów.

Utraciła część terytorium na rzecz CCCP oraz Bułgarii.

W Wiedniu powstał marionetkowy Rumuński Rząd Narodowy składający się z działaczy Żelaznej Gwardii, ale nie miał żadnego realnego wpływu.

Armia rumuńska poniosła poważne straty w walkach z Niemcami na Węgrzech i Czechosłowacji.

Rumunia komunistyczna

Po wkroczeniu Armii Czerwonej wzrosła siła i znaczenie ruchu komunistycznego. Rumuńska Partia Komunistyczna stała się polityczną potęgą.

Powstał rząd koalicyjny. Komuniści powołali Front Narodowo-Demokratyczny, w którym były takie ugrupowania polityczne takie jak socjaldemokraci, Front Oraczy, Socjalistyczna Partia Chłopska Mihaia Ralea, Węgierska Unia Ludowa i Unia Patriotów Mitiță Constantinescu. Główne postulaty to reforma rolna, nacjonalizacja banków i ciężkiego przemysłu oraz ścisły sojusz z CCCP.

Doprowadzili do upadku rządu koalicyjnego na początku listopada 1944. Kolejny gabinet był już złożony w 1/3 z polityków Frontu. Petru Groza z Frontu Oraczy został wicepremierem.

Na początku marca 1945 powołany został kolejny rząd, z Petru Grozą na czele. Składa się w całości z działaczy Frontu Narodowo-Demokratycznego.

Niezależna od komunistów opozycja skupiła się wokół króla Michała I. W sierpniu 1945 zaapelował do aliantów zachodnich o pomoc w sformowaniu demokratycznego, pluralistycznego rządu. Ponieważ nie przyniosło to efektu, usiłował zastosować obstrukcję, nie podpisując żadnego dekretu; jego kontrasygnata była potrzebna. Komuniści dołączyli do rządu dwóch przedstawicieli opozycji, ponadto obiecali, że rząd przygotuje wolne, demokratyczne wybory.

Wtedy rząd rumuński został uznany przez mocarstwa zachodnie. W maju 1946 Front Narodowo-Demokratyczny przekształcił się w wyborczy Blok Partii Demokratycznych. Nie miał żadnych radykalnych postulatów, typu likwidacja monarchii. Rząd dał prawa wyborcze kobietom.

Wybory odbyły się 19 listopada 1946. Zdecydowane zwycięstwo odnieśli komuniści: Blok Partii Demokratycznych dostał 69% głosów, co dało mu 348 z 414 miejsc w parlamencie. Opozycja oprotestowała warunki, w jakich wybory się odbywały; wystąpiła z rządu i zaapelowała o bojkot parlamentu do króla.

Król Michał powierzył Grozie utworzenie nowego rządu. Mocarstwa zachodnie uznały wyniki wyborów.

Odnośniki

• Oblicza XX Wieku "Exodus Becka cz. 2 (Jak upadł ostatni rząd II RP)" [YT 11:40]

Powrót do strony głównej Bloga